Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 166
Caput VII.
De naturalibus affectibus, quos
movet Magus,
ut perficiat opus suum.
~ Spiritus animalis quoniam natura
mobilis, tenuis, passivusque
est, aptus est omnibus ab rebus pati, illisque
affici
multum, aut purum [parum], modis omnibus. Animaque in
eo involuta secum afficitur: Principales
passiones sunt
dolor et voluptas; hi praecipui sensus sunt mali vel boni obiecti,
coniuncti
praesentesque sentienti animae. Amor et odium tendentia
sunt ad
bonum, aut contra malum; quae sensui unita non sunt; unita
enim aut delectant, aut
contristant, voluptate, et dolore; spes et timor
sunt fuga mali aut sequela boni
absentium in simili praesenti cognitorum.
Fiducia est sensus rei, ex qua
argumentamur certitudinem
alicuius boni; Contrarium est diffidentia. Fides est mater
fiduciarum,
quoniam sensus est illius rei bonae, non dico praesentis
sed
distantis; et quod ex illa sensatione bona speratur, fiducia est. Imaginatio
vera est, quando spiritus afficitur re aliqua, eamque existimat
sicuti est, non
accipiendo alteram loco illius: prava est,
quod ita afficitur spiritus re quapiam
quod non potest ab alia
affici, nisi per illam: et quavis ex motione nova, illa
quoque vetus
excitatur, alias occultans. Qui ergo hos effectus omnes
ingenerare
novit per herbas et actiones et res alias oportunas, non inepte
Magus
nuncupabitur. Spiritus quidem est tenuis, lucidus, mobilis,
calidus,
sensitivus; oportet ergo vel tenuitatem vel mobilitatem vel
luciditatem
vel calorem eius immutare contrariis vel consimilibus
vel vehementibus vel blandis
rebus agendo in ipsum; aut omnes, aut
quasdam qui introspiciet bene operabitur; at
sensibilitatem adducendo
passiones praedictas immutare oportet: et quia qualitas
ex
qualitate pendet, ad hanc qualitatem ex aliis procedemus quatuor,
et ad illas
ab hac.